बोळंतूर कृष्ण प्रभूंचे चंद्रहास नाटक : फाटभूंय आनी प्रेरणा

Bolanthur Krishna Prabhu, Bantwal

बोळंतूरू कृष्ण प्रभून कोंकणी नाटक चंद्रहास बरोवन शंबर वरस भरलें. ह्या नाटक कोंकणीचे पयल्यानपयले प्रकाशित जाल्लेले नाटक म्हणून आजी आमी मानतात. शंबर वरस पयले मंगळूर प्रांत्यांतले एक ल्हान गांव बंटवाळांत बयसून बोळंतूरू कृषणप्रभून ह्या नाटक बरोवका जाल्यार त्या काळार ताका मेळ्ळेले साहित्यीक आनी सामाजीक उमेद कसल्यो म्हणून अध्ययन करचे ह्या प्रबंधाचो उद्देश जावन आसा.

आनी ह्या खातीर त्या काळाचे म्हळयार बोळंतूर कृष्ण प्रभूंचे जल्म इसवी अठराशें आंयशी आनी दोन (१८८२) दाकून चंद्रहास नाटक रचन जाल्लेले एकुणीसशें बारा इसवी (१९१२) मजगतींत बंटवाळ तथा मंगळूर प्रांत्याचे साहीत्यिक आनी सामाजीक परिगतींचे एक नियाळ घेवका पडता.

ह्या काळगतीक कन्नड साहित्याचे नवोदय काल म्हणतात. आनी ह्या काळगतींत रचन जाल्ले साहित्याक नवोदय साहित्य म्हणतात. आनी म्हाका सांगातां सांगातां अभिमानूय भोगता आनी निराशाय जाता की ह्या आख्या कन्नड नवोदय साहित्य फुडाराक व्हेलेले मंगळूरकारांचे नांवां पळयता जाल्यार तांतूंचे नवद प्रतिशत लोक कोंकणी मनीस.

कन्नडांत पयल्यानपयले मोटवी काणियो, लळीत प्रबंध, हास्य साहित्य, बाल साहित्य बरयिलो पंजे मंगेश राव, नवकन्नड काव्याक आवय पाळशें आंगल कविता सार बरोवन पयल्यानपयले कन्नडांत सोनेट रचन केल्लो ह-ंगडी नारायणराव, कन्नडाचे पयले सामाजीक कादंबरी इंदिरा बायी बरयिलो गुलवाडी वेंकटराव, रोहिणी कादंबरी बरयिलो गुलवाडी अण्णाजिराव, वागदेवी कादंबरी बरयिलो बोळार बाबुराव,
कन्नडांत पयल्यानपयले वैजकीय चिकित्सा ग्रंथ रचयणार भारद्वाज शिवराव, भूगोळाचे पुस्तक बरयिलो बीजूर विश्वेश्वर नारायणराव, पशुचिकित्सा पुस्तक बरयिलो चंदावर गणपय्या, वकलात विशयार पुस्तक बरयिलो डोंगरकेरी सुंदररामराव, गणीत, ज्यामिटरी आनी ट्रिग्नामिटरी पुस्तक रचयणार केळ देवराव,
कन्नडाचे पयलेवयले नांवांचे कोश पुराणनाम चूडामणी बरयणार बेनेगल रामराव,
आनी राषटरकवी म्हणोन घेवन कन्नड साहित्य इतिहास, कन्नड भाषाभिवृद्धी, बृहत प्रमाणांचे संशोधन केल्लो, आनी प्रास नाशी काव्य बरोवयेत म्हणून कन्नड साहित्यांत नवीन पंक्ती घालून दिल्लो मंजेश्वर गोविंद पै, माका अभिमान भोगता की हें सकड लोक कोंकणी मनीस म्हणून, जाल्यार माका निराशाय जाता की ह्या लोकांनी आवय भास कोंकणींत बरयिले जाल्यार त्या काळ कन्नड साहित्याचे न्हंय कोंकणी साहित्याचे नवोदय काळ म्हणोन घेताशिल्लो.

असले घडघंज मेधावी साहित्यिक कोंकणी मनीस कन्नड भाशेंत साहित्य रचन करून प्रसिद्ध जायते काळार, तांका फाटिंबो कसोसो जावन सुवासिनी, स्वदेशाभिमानी आनी कंठीरव म्हणचे कन्नड पत्रां चलयणारय कोंकणी मनीसच आशिल्ले.

हे जाल्लें साहीत्यीक नियाळ आतां आमी पळोवया त्या काळाची रंगभूंयी.

मंगळूर प्रांत्यांत त्या वेळाची रंगभूमी (१८९२-१९२०)


त्या वेळार दक्षिण कन्नडाचे रंगभूंयी दोन तरेची आशिल्ली. एकी पारंपरिक लोकनाट्य यक्षगान. रातभर चलचे यक्षगान चडकरून गांवांनी चलतालें. ताका गांवटी शेतकार कामगार प्रेक्षक आसतालें.

दोनिचे पूना, सांगली, अंकोले दाकून येवचे मराठी आनी बेंगळूर मैसूर दाकून येवचे कन्नड कंपनी नाटकांचे प्रेरण घेवन प्रारंभ जाल्लेले स्थळीय नाटक मंडळ या ग्रूप. नाटकां शेरांनी चलतालें आनी हाका चडकरून पालव आनी प्रेक्षक दोनूंय व्यापारी लोक दितालें.

मंगळूर प्रांत्याचे नाटक रंगभूंयिचे पयलो दाखलो कोंकणी मनशाचोच आसा. १८९२ इसवेंत मंगळूरचे दत्तात्रेय देवळाचे मुखार श्री नारायण भ- म्हणचो कोंकणी मनशान ताचे वांगडिंक मेळोन दत्त जन्म आनी संत तुकाराम हे दोन मराठी नाटकां खेळयलीं. मागिरचे वीस-तीस वरसां म्हळयार अठराशें नवद आनी दोन ते इकुणीसशें वीसव्या इसवी मेरेनच्या काळगतीचे मंगळूर प्रांत्याचे नाटक रंगभूंयी, सगळे कोंकणी मनश्यांचे हातातळांत आशिल्ले. (शाबू साहेबांचे अलेकसांडरा थियेटरिकल्स कंपनी हे एक मात वेगळे लोकांची.)
बसरूरचे कलवंत समाजाचे मंडळा धरून कार्कळचो सारस्वत बामण केशव हेगडे आनी नारायण हेगडे, विटलाचो मंजुनाथय्य, प्रसिद्ध चित्रनटी फंडरिबायिचो बापूस रंगराव, हनमंताले पात्र करून प्रसिद्ध जाल्लो मूडबिदरेचो माधव शेणै, मंगळूरचे नच्चपाळ, कुंदापुरचो वेंकटरमण प्रभू अशें वेगवेगळे कोंकणी मनश्यांनी ही रंगभूंयी फुडाराक व्हेल्ले. आनी ताका पालव दिल्ले गिरेस्त कोंकणी व्यापारींनी. जाल्यार तांनी खेळचे नाटक आशिल्ले चडकरून कन्नड आनी कांय मराठी भाषेंचे.

इत्याक कोंकणींत बरयलें?:


अशें कन्नड साहित्याचे आनी कन्नड रंगभूंयिचे फलवत क्षेत्रांत सगळे कोंकणी मनीस तांचे प्रतिभा घोळयता आसताना बंटवाळचो एकमात बोळंतूर कृष्ण प्रभून कोंकणींत नाटक बरोवन खेळोका जाल्यार त्या खातीर ताका एक जबरदस्त उमेद मेळून आसूंक जाय अशेंच म्हणका. ते उमेद कितें म्हणून पळोवया.
आमचे काम सुलभ करून दिवचे खातीर स्वयं बोळंतूर कृष्ण प्रभूनच चंद्रहास नाटकाचे प्रस्तावनांत अशें बरयला..

साबार काळ दाकून मुल्याक (कोनशाक) मेळयिली कोंकणी भास अभिवृद्धीक हाडूंक सुधारकां अपेक्षा करतात, आनी ताका प्रयत्नांय करतात म्हळेली ही संतोसाची खबर आयकून कोंकणी मातृभास जावून आशिल्या वर्गांत जल्माक आयिल्याक अल्प स्वल्प जाल्यारीय त्या मातृभाशेची सेवा करका म्हळेले उद्देशान हें नाटक बरोवचाक प्रारंभ केल्लो.

ह्या उतरांत दोन विचार आसा. एक उद्देश आनियेक प्रेरणा. उद्देश स्पषटतायेन ताणे बरयला - आपण्याली मातृभाशेची सेवा - हो ताचो उद्देश. आनी प्रेरणा कितें? हांव तुमची नदर परत एकफावटी त्या उतरांचे वयरी तांडतां.

...कोंकणी भास अभिवृद्धीक हाडूंक सुधारकां अपेक्षा करतात, आनी ताका प्रयत्नांय करतात म्हळेली ही संतोसाची खबर आयकून...

ताणे सांगिल्यावरी ताचें भितर उमेद भरलेली ती संतोसाची खबर कसली?, आनी ते वेळार कोंकणी भाशेचे अभिवृद्धी खातीर प्रयत्न करपी सुधारकां कोण, तांचे नांव कित्याक बोळंतूर कृष्ण प्रभून उल्लेख करूंक ना?
बोळंतूरू कृष्ण प्रभुचे परिचयात्मक ल्हानशें एक पुस्तक बरयिलो कन्नड साहिती निर्पाजे भीमभ- अशें म्हणता. इकुणीसशें बारा इसवेंत अम्मेंबळ सुब्रायपैले अध्यक्षतेर मंगळूरांत चलेल्ले कोंकणी परिषताचे प्रेरण घेवन बोळंतूरू कृष्ण प्रभुलें कोंकणी सेवा प्रारंभ जाल्ली म्हणून आपण्यालें पुस्तिकेंत सांगता. जाल्यार मंगळूरांत इकुणीसशें बारा (१९१२) इसवेंत खंचेय कोंकणी परिषत जाल्लेले पुरावो मेळना. आनी कोणाले अध्यक्षपणाखाल परिषत चल्ले म्हणून बरयता तो अम्मेंबळ सुब्राय पै इकुणीसशें नौ इसवेंतूच मरण पाविल्ले निमित हें उतर सार्के न्हंय म्हणून आमका कळता.

१. सामाजीक प्रेरणा: कोंकणीची ल्हान पणती

Banglekar Narayan Kamath, Mulky

कन्नडाचे साहित्यिक सांस्कृतीक उजवाडान लखलखचे आख्या मंगळूर प्रांत्यांत एक मनिश आशिल्लो, कोंकणीची एक ल्हानशी पणती घेवन गांवा गांवा भोंवतालो. कोंकणी लोकांची बस्ती आसची हर गांवांत वचून कोंकणीन हरिकथा करतालो, समाजांत विधवा विवाह इत्यादी वैचारिक सुधारणे खातीर कोंकणिंत उलोवपा दितालो, आनी कोंकणी भाशेंत पयल्यानपयले भगवदगीताचे अणकार करून जैं मेळता थंय कोंकणिचे शिळोकांक गायतालो. ताचे नाव आसा बंगलेकार नारायण कामती, मुल्की गांवांचो.

बंगलेकार नारायण कामती त्या काळाचे सामाजिक फाटभूंयेर एक महत्वाचो मनिस. मंगळूरांत इकुणीसशें आट (१९०८) वरसाचे अप्रेल वीसते बावीस मेरेन मानेस्त अम्मेंबळ सुब्राय पै हांचे अध्यक्षपणारी एक संयुक्त सारस्वत परिषद चल्ले. म्हणतात ह्या परिषदेचे फाटल्यान बंगलेकार नारायण कामतिनी खूब काम केला. माका ह्या परिषदेचे कार्यावळीचे एक ल्हान पुस्तिका डा. कस्तूरी मोहन पै हांनी दिला.

ह्या पुस्तिकाचे प्रकार ह्या परिषदेंत उत्तर कन्नड, बेळगां, श्यापुर, मैसूर, मलबार, कोच्ची, तिरुवांकूर आनी मद्रास दाकून आयिले एकशें सत्तर आनी पांच (१७५) प्रतिनिधी आशिल्ले. ह्या सभेंत समाजाचे सुधारणेचे खातिर घेतिल्ले हेर निर्णयां पैकी कोंकणी भाशेचे परिषकार करका म्हणचे महत्वाचे निर्णय अंगीकार जाल्लेले दिसून येता.

माका दिसता निर्पाजे भीमभ-न इकुणिसशें आठ इसवेंत चलेल्ले सारस्वत परिषदेकच कोंकणी परिषद म्हळा जावयेत. आनी इसवेंत तो चुकून आसूक फाव आसा.

तेच परिषदेंत बंगलेकार नारायण कामतिंनी आपणेन कोंकणी भाशेंत अणकार केलेल्या भगवदगीतेचे कांय श्लोक वाचले अशें उल्लेख आसा. म्हणतेन्ना बंगले नारायण कामत करनाटकांतलो वीसावे शेकडेचो पयले दशकांतलो कोंकणी कवी जावन उभरून येता हाजे खातीर आमचे लागी इकुणीसशें आठ इसवीचो पुरावो मेळटा. बंगले नारायण कामतीलें गीता अणकार गीतामृत साकी ताचे मरणाचे तीन वरसां उपरांत इकुणीसशें इकवीस इसवेंत मुल्की नरसिंग राव म्हणचो कोंकणी अभ्यासक पुस्तक रूपार प्रकाशांत हाडता.

मंजेश्वर गोविंद पै, बंगलेकार नारायण कामतिक ताचे एक लिखाणांत कन्नड-कोंकणी कवी म्हणून आपयता. आनी ताणे जे गींत आनी संगीत नाटकां बरयलीं ते हृदयंगम जावन आसा म्हणता. ते वाचून एं.एन. कामत तसलो महान बरोवपी आपण्याल्या बरवणेक प्रोत्साहीत जालो म्हणूनय सांगता.

बंगलेकार नारायण कामतीन इकुणीसशें पांच इसवीचे उपरांत मुल्किंत साभार कन्नड संगीत नाटक बरोवन खेळयलीं. मुल्की तसल्या ल्हान गावांत नाटक खेळचे खातीरच मनोरमा हाल म्हणचे सभासाल बंगलेकार नारायण कामतिंनी बांदयलें. त्या काळार एक मनशान नाटक खेळचा खातीरच हाल बांदोवप म्हळयार रंगभूंयिक तागेले योगदान केदे व्हडले म्हणून आमका कळता. बी.आर. नागेश म्हणचो रंगकर्मीन केल्लो दक्षीण कन्नड जिल्लेच्या इकूणिसशें  इस्वे दाकून इकूणिसशें धा मेरेनच्या रंगभूमी इतिहासाचे नियाळ केल्यार बंगलेकार नारायण कामतीचे नांव महत्वाचे दिसता.

जाल्यार ताचे कोंकणीचे वाव्र, अभिमान आनी दिषटावो हाजापरस महत्वाचे. हांव पयले सांगल्यावरी, तो गांव गांव भोंवन कोंकणी समाजांतले सुधारणे खातिर घोळतालो, कोंकणींत बरयल्यार अस्मिताय वरोवन हाडयेत म्हणचे स्पषट कल्पना ताचेंत आशिल्ली, दुसर्यांकय तो बरोवपांत स्पूर्ती दितालो आनी खुद ताणे कोंकणींत एदे व्हडले गीतामृत साकी म्हणचे ग्रंथय बरोवन दाकयले.

माका दिसता, ह्या बंगलेकार नारायण कामतीचे कोंकणी अभिमान, कोंकणी अस्मितायेचे खातीर ताचो अभियान, समाजांतले वायिट विचारांक सुधारण करचे तागेले वैचारिकता, कोंकणी अस्मिताय राखणे खातिर ताजे स्पषट विचार, कोंकणी भास परिषकार करका म्हणचो दिषटावो आनी स्वतः कोंकणी भाषेन साहित्य करूंक जात्ता म्हणून ताणे रचन करून दाखयले गीतामृत साकी ह्या सकड वाव्रच, कन्नड सांस्कृतिक उजवाडा मधेंत बशिलो बोळंतूर कृषणप्रभूक कोंकणी अस्मितायेचे प्रती, कोंकणी भाषेचे प्रती अभिमान जागृत करून असूयेता.

तोच आशीलो तो सुधारक जेचे कोंकणी भाशेचे अभिवृद्धीचे अपेक्षा आनी प्रयत्नां बोळंतूर कृष्ण प्रभूक एक संतोसाची खबर म्हणू दिसली.

आतां आमचे मनांत एक प्रश्न उबजता. तितले जबरदस्त प्रेरणा मेळतना बोळंतूरान त्या मनशाचे नांव कित्याक बरयिले ना? हाका एक कारण आसा.

बंगलेकार नारायण कामत एक सुधारक आनी झुजारी आशिलो. जेन्ना सारस्वत समाजाचे वेगवेगळे पोटबेधांचे निवारणे खातीर आनी समाजाचे एकवटे खातीर चळवळ ताणे केली, तेन्ना अपांक्त्यालागीं जेवन जातिभ्रषटाचार ताणे केल्ला म्हणचो आरोप ताचे वयर पडता. त्या कारणान सारस्वत समाजाचे प्रमुख मठ ताका बहिषकार घालता. आनी बंगलेकार नारायण कामत त्या बहिषकाराचे विरुद्ध मठाचेर कोर्ट केस दाखल करून झजता.

बोळंतूराचे भितर समाज सुधारणेचे ध्यास्त आमका ताचे कन्नड पद्यांत कळून येता. जाल्यारीय बोळंतूर कृष्ण प्रभू नारायण कामतिचे वरी श्रीमंत न्हंय. बंटवाळा तसले ल्हान गांवांच्या संप्रदायस्थ, मठाभिमानी लोकांक फुडे घालन ताणे थंय वांचूक कठीण म्हणू तो जाणा. माका दिसता ह्याच भीतिक लागून आपण्याले नाटकाचे प्रेरणा पुरुष कोण म्हणून लोकांक कळयनासताना तो रावलो जावयेत.

हांगा आनियेक साम्य पळोवयेता. बंगले नारायण कामतान कन्नड भाषेन प्रहलाद चरित्र, द्रौपदी वस्त्रापहरण म्हणचे संगीत नाटकां बरयलीं. बोळंतूरान चंद्रहासा फाटल्यान हेंच नावांचे कोंकणी संगीत नाटक बरयलीं. हें एक साम्य मात्र, दोनूय नाटककार क्रियाशील स्वतंत्र आसूंयेता.

२. बोळंतूरांचे कोंकणी अस्मितायेचे प्रती ध्यास्त:
बोळंतूर जावो बंगलेकार जावो तांचे भितर आशिल्ली ती प्रेरणा ती उमेद फकत एक नाटक वा काव्य बरोवपाचे खातिरच सीमीत नाशिल्लें. ते काव्य ते नाटक एक व्हडलो दिषटावो साकार करचे वाटेर तांनी घेतिल्ले योचनाबद्ध पावलं आशिल्लीं.

ह्या विचार बोळंतूरांचे इकुणीसशें सत्रावेंत प्रकाशित केल्ले प्रहलाद चरित्र नाटकाचे प्रस्तावनेंत आमका दिसप-:

आमगेले भाषाबांधव वींगड विंगड गांवांतू आस्सती. जाल्यारी एक गांवचा भाषेक आनी दुसरे गांवचा भाषेक सबार भेदू आसा. आनी स्वल्प काळ गेल्ल्यानंतर बहुशा हो भेदू विपरीत वाड्डूनू भासोची विंगड जात्तीत. आनी आमगेल्यांतू आशीले बांधव्य चुक्कून वचत की म्हणू संशय दिसता. हें निवारण करूंक कोंकणी भाषेंत ग्रंथ प्रचाराक येवचे मुख्य उपाय.


हें उतरांतू वेगवेगळे प्रांत्यांतले कोंकणी उलोवपी लोकांचे बांधव्य व्हाडोचे एक दिषटावो आसा. आनी त्या खातीर भाषेचे प्रमाणीकरण गरजेचे म्हणचे चिंतप स्पषट दिसता. बोळंतूरान फकत ह्या नाटक बरोवन दवरनी. या आपण्यान प्रिंटिंग प्रेस केला आनी थंय फुरसता आसताना हे छापलें तशें न्हंय. ताणे शाळेंत ते नाटक खेळयलें, कोची मेरेन पावयलें. म्हणताना तांची योजनाबद्ध वाव्राचे अंदाजो आ?का जाता.
आतां दोन उतरांनी बोळंतूरांन बरयिले कोंकणी नाटकाचे वस्तू चंद्रहास काणियेचे विचार सांगून म्हजे पेपर सोंपयता.

३. चंद्रहास नाटकाचे वस्तू आनी ताचा मागशीचे सांस्कृतिक प्रेरणा: 


चंद्रहासाची काणी पयल्यान पयले महाभारताचे अश्वमेधिक पर्वांत येता. प्रख्यात कन्नड कवी जैमिनीन सोळावे शेकडेचे मजगतींत बरयिले जैमिनी भारत काव्यांत विशेष रीतिन प्रकट जाला.

बोळंतूराचे कोंकणी चंद्रहास नाटकाच्या पुस्तकाक प्रस्तावना बरयिलो बंटवाळ पुंडरीक बाळिगा मंगळूरचे केनरा शाळेंत कन्नड अध्यापक जावन आशिल्लो. तो मंजेश्वर गोविंद पै आनी एं. एन. कामत हांचो अध्यापक आनी पंजे मंगेशराव तसल्या साहित्यिकाचो सहोद्योगी.

ताणे त्या प्रस्तावनेंत अशें बरयला.

मराटी आनी करनाटक कवीनी हेंची नाटक तांगेल्या भाषेन बरयिले तश्शीची आजी आमगेले भाषेनय प्रकट जाल्लें...


म्हणतेन्ना स्पषटतायेन आमका चंद्रहास नाटक त्या वेळार कन्नड आनी मराठी रंगभूंयेंत आशिले म्हणू कळता.

हाका पूरक जावन कोंकणी मनशांचे मनांत चंद्रहासाचे वस्तू मस्त काळदाकून आसूंक पूरो म्हणचाक एक पुरावो जावन एक कौतुकाचे घडित:

ह्या घडित मंजेश्वर गोविंद पैन दाखल केल्ला.

अटराशेंनवद आनी तीन इसवेंत मद्रासचो गवरनर लारड वेनलाक मंगळूराक पावता आनी तागेले येवकाराक मंगळूरचे कांय कोंकणी युवकांचे पंगड, कुंदापुर कृषणराव हांनी बरयिले चंद्रहास इंगलीश नाटक प्रस्तुत करता अटराशेंनवद आनी तीन इसवेंत. ह्या नाटकांत दुषटबुद्धिची भूमिका पंजे मंगेश राव हांनी घेतिल्ली अशें गोविंद पै बरयता. हें बोळंतूरान चंद्रहास नाटक कोंकणींत बरोवचे इकूणीस वरसा फाटी घडल्ले घडित.
तशेंच एक नियाळ यक्षगानाचे रंगभूमीर चंद्रहास काणियेचे प्रयोग पळयल्यार अटराशें इसवी दाकून इकुणीसशें इसवी मेरेन पांच प्रसंग वेगवेगळे प्रसंगकर्तांनी बरयला. तांतू प्रमुख जावन इकूणीसशें शेकडेचो श्रेषट यक्षगान कवी म्हणून घेतिल्लो कोंकणी मनीस म- वासुदेव प्रभू हांनी बरयिले चंद्रहास चरित म्हणचे कन्नड भाषेचे यक्षगान प्रसंग.

ह्या सकड, रंगभूंयी प्रिय कोंकणी समाजांचे जनमानसांत चंद्रहासाली रम्य काणी त्या काळार जनप्रिय आशिल्ली म्हणूंक कांय पुरावो. ह्याच जनप्रियतेक लागून बोळंतूर कृष्ण प्रभून चंद्रहास काणी आपण्याल्या कोंकणी नाटकाचे वस्तू जावन काणघेतले जावयेत.

उपसंहार:


हांव ह्या प्रबंध बरोवचे पयले कोंकणीचे पयलेवयले नाटक चंद्रहासाचे मागशीचे प्रेरणा कितें आसूंक पूरो म्हणचे सोधाक बशिलो. जाल्यार बरोवन सोंपयताना, ह्या नाटकाचे रचना फाटल्याची प्रेरणा फकत नाटक बरोवपा खातीर मात न्हंय कोंकणी भाशेचे प्रमाणीकरण आनी कोंकणी अस्मितायेचे राखण तसलो दिषटावो साकार करचाक आशिल्ली म्हणू माका दिसून आयलें. आनी ह्या प्रबंध बरोवचाक हांवे विनियोग केल्ले समय आनी श्रम सार्थक आशें दिसले.

देव बरें कोरो.

ग्रंथरीण
१. कोंकणी भाशेन संगीत चंद्रहास नाटक: बोळंतूरू कृष्ण प्रभू
२. कोंकणी भाशेन संगीत प्रहलाद चरित्र नाटक: बोळंतूरू कृष्ण प्रभू
३. कवी साहिती सामाजिक धुरीण बोळंतूरू कृष्ण प्रभू: नीर्पाजे भीमभट
४. कोंकणी रंगभूमिय निर्मातृ: बी मधुकर मल्या
५. ए. हिसटरी आफ कोंकणी लिटरेचर: मनोहरराय सरदेसाय
६. एं.एन.कामतरू/कनसाद ननसू: एं. गोविंद पै: गो. पै. संशोधन संपुट
७. नाटक चटुवटिके/पोली: बी.आर.नागेश
८. दक्षिण कन्नडद प्राचीन इतिहास: मंजेश्वर गणपती राव ऐगळ
९. बंगलेकार नारायण कामत/होंबिदिरू: वामन नंदावर
१०. गीतामृत साकी: कविपुंगव बंगले नारायण कामत
११. हंसधवनी: संतोषकुमार गुलवाडी

(२०१२ च्या फ़ेब्रवरी म्हयन्यांत मुंबयींत चल्लेले अखील भारतीय कोंकणी परिशद अधीवेशनांत सादर केल्लेले प्रबंध.)